“Ŝpareme en la mastrumado”. Tiom mallonge post la unua mondmilito estis normale, ke homoj maltoleris fuŝadon aŭ malŝparon pri manĝaĵo.
Ĉio, kion oni rikoltis, devis esti racie konservata. Ankoraŭ ne ekzistis sterilizado, nek frostegado. Tamen ekzistis diversaj manieroj por konservi legomojn:
Kiam la fazeoloj maturis, oni deŝiris ilin de la altaj palisoj, kiujn ili ĉirkaŭvolvis. En terpomkorbo ili estis alportataj en la kuirejon kaj funde lavataj en kuvo. Ili tiam estis dismetataj kaj estis, duonsekiĝintaj, metataj sur la nudan tablon. Unu post la alia ili estis rompataj, kaj senigataj de eventualaj fibroj. Estis iom fuŝa tasko, kiu malrapide progresis. Kiam estis sufiĉe da ili por granda poto, ili estis molboligataj en akvo sen salo. Iuj specoj devis resti longege sur la fajro kaj tiam la kutime malvarmeta kuirejo kelkfoje iĝis tre varma.
Sekve tavolo post tavolo estis aranĝata kun salo en ceramikan ujon preskaŭ ĝisrande. Oni metis lignan breteton sur ilin kun ŝtono. La bolakvo estis verŝata sur la tuton ĝis subakviĝo. Por uzi ilin, oni elĉerpis porcion kaj plurfoje gargaris ĝin per ĉiam renovigita akvo por kiel eble plej multe forigi la salon. Sed post traktado de panjo per la taŭga saŭco ili iĝis bongustaj.
Ankaŭ la trenĉfazeoloj estis same traktataj. Post bona lavado la grandaj guŝoj estis tranĉataj en maldikajn striojn. Per la mano tio estis tedega laboro, ĝis paĉjo iam en komerca foiro vidis aparateton, kiu tre simpligis tiun taskon. Li tuj aĉetis ĝin kaj ĉe la unua okazo ĝi estis uzata. Estis sukcesego, kiu okazigis plantadon de pli multaj tranĉfazeoloj dum la sekvantaj jaroj.
Ruĝa brasiko
Ruĝaj brasikoj estis detranĉataj de sia tigo per la pantranĉilo, portataj en la lavejon kaj senigataj de la eksteraj folioj, kiujn oni destinis al la ŝafoj. En sitelo ili estis ĝisfunde gargarataj kaj alvenis sur la malgranda tablo en la granda kuirejo. Per tiu granda pantranĉilo ili estis duonigataj, kaj ĉiu duono plutranĉata en ja cent maldikajn strietojn, kiuj estis metataj en sitelon da akvo kun iom da vinagro. Kiam la brasiko estis tiel distranĉita, oni prenis malplenan ceramikan ujon el la kelo kaj funde lavis ĝin. La brasikeroj estis ĉerpataj el la sitelo per kribrilo kaj potavole metataj en la ceramikan poton. Sekvis ĝin tavolo da salo, denove ruĝa brasiko, kaj tiel plu, ĝis nenio postrestis. Se la ceramika ujo ankoraŭ estis ne tute plena, oni elektis plian ruĝan brasikon en la ĝardeno; eble iu pli maldika estis ĝuste plenigonta la ujon. Eventuala restaĵo taŭgos por morgaŭ je la tagmanĝo. La dispecigo povis rekomenciĝi. Kiam la ujo estis plenigita ĝis kelkaj centimetroj de la rando, oni haltis. La enhavo estis zorge kunpremata, la ujo estis plu plenigata per la ruĝa gargarakvo. Oni metis breteton sur la tuton kun dika, bone lavita ŝtono, por ke ĉio restu subakvigata.
Tiel la stoko iom post iom pligrandiĝis. Savojbrasikoj kaj aliaj varioj estis preparataj laŭ la sama metodo, sed tute ne tiom, ĉar ili ne estis tiel ŝatataj de la infanoj, kaj ankaŭ panjo ne tre ŝatis ilin, sed ili signifis ŝanĝiĝon dum la vintro.
Kiam la folioj de celerio ekflaviĝis, oni eltiris la celeriojn el la grundo. La radikoj estis detranĉataj sur la kampo. En la lavejo la vegetaĵoj estis unuafoje lavataj. Poste ili estis lavataj en akvo kun vinagro por malfiksi bestetojn. Ili estis bone sengutigataj kaj pendigataj ekstere je sekiga ŝnuro. Vespere, jam velkintaj, ili estis endomigataj. La postan tagon, se la vetero taŭgis, ili denove estis pendigataj ekstere. Post kelkaj fojoj ili estis sufiĉe sekaj por esti pendigataj sub la kamenbreton en granda brunpapera sako por plu sekiĝi. Ju pli rapide ili estis sekigitaj, des pli forta estis ilia gusto.
Kiam panjo plenvintre volis doni iom pli spican guston al la supo, ŝi deŝiris folion kaj pulvorigis ĝin sur la poreon. Apud la krado ŝi havis kelkajn plurjarajn plantojn, tiel nomitajn francajn celeriojn [verŝajne temas pri levistikoj] por la saŭcoj. Tiuj havis pli fortan guston.
En la vitrodomo ni havis ankaŭ ornaman planton, laŭron. Folioj de ĝi estis sekigataj kaj pendis en tola saketo sub la kamenbreto. Ankaŭ en tiu ĉirkaŭaĵo kreskis timiano, sed tiu restis netuŝita, ĝis oni bezonis ĝin. Tiam branĉeto estis deŝirata kaj tuj uzata. Ni ne havis multajn aliajn spicherbojn, ĉar panjo preferis ĉion kun ĝia propra gusto, nespicita.
Kiam la folioj de cepoj kaj askalonoj sekiĝis, ili estis metataj en la vitrodomon sur tabakmatojn. Kiam restis sufiĉe da folioj, ili estis kunligataj per tiuj kaj sekigataj je la ŝnuro. Ili poste estis konservataj en maldelikataj jutaj sakoj en la kelo.
Kiam alvenis la maturiĝa tempo de pizoj kaj faboj, tiuj estis disŝutataj en la vitrodomo sur grandajn tabakmatojn. Post kelkaj sekigaj tagoj ili povis esti senguŝigataj. La pizoj estis dismetataj en aretojn sur la tablon, kaj ĉiu ĉeestanto taskigata antaŭ areto. La guŝoj estis jam tiel rompeblaj, ke ili jam per tuŝeto disiĝis kaj faligis la pizojn en ujon. Faboj estis iom pli obstinaj, ĉe iuj specoj oni devis vere eltiri la fabojn.
La tiel nomitaj “kamparanaj piedfingroj”, speco da dikaj faboj, estis pli facilaj kaj oni ekhavis grandan amason multe pli rapide, tiel la tasko feliĉe estis baldaŭ plenumita, ĉar niaj ludoj devis atendi, ĝis ĉiuj finis sian parton de la tasko.
Karotoj restis sur la kampo, ĝis la unuaj frostotagoj. Granda kvanto estis elterigata kaj senterigata. La foliaro estis por la bestoj. En la kelo ĉiam staris kesto da sablo, en kiu oni metis la karotojn. Ili estis oblikve metataj en la keston kaj iliaj pintoj kovrataj per sablo. Simile oni faris pri poreo. Ties folirestaĵoj restis en la ĝardeno, ĉar la bestoj ne ŝatis ilin. Porcio sufiĉa por kelkaj tagoj estis konservata en la sablo.
Rapoj por niaj mikspotoj restis sur la kampo, sed la betoj por la bestoj estis konservataj en kavo apud la krado. La truo estis fermata per faskoj da pajlo. Kamparanoj konservis ankaŭ siajn terpomojn en kovritaj subteraj kavoj.
Kiam la kelo estis plenigita, la longa vintro povis komenciĝi… post kelkaj semajnoj da intensa laborado.