Aŭtoro: Marc De Cooman

Kompare al tiuj de aliaj tagoj kutimaj koncerne manĝadon kaj lernadon la ĵaŭdaj posttagmezoj estis tute malsamaj. Kiam ni ankoraŭ iris al Huneghem, la lernejaj tagoj jam finiĝis je tagmezo kaj de tiam ni rajtis resti hejme ĉe panjo. Tiam ni estis ankoraŭ nur duopaj. Liven kuŝis ankoraŭ en sia lulilo aŭ ludetis en sia rampejo. Mi kredas, ke ni estis tute normalaj infanoj, kaj ja de tempo al tempo misfaris ion. Sed obeemo estis severe instruita al ni. Ĉe malobeo ja okazis, ke nia pantaloneto estis malsuprentirata, ni estis kuŝigataj sur ies genuojn kaj sekvis kelkaj fortaj frapoj sur nia nuda postaĵo. Estis la plej taŭga metodo por respektigi la ordon en la bando da knaboj. Se la misfaro ne estis tiel grava, sufiĉis minaco enŝlosi nin en la mallumo de la vinkelo: la timo pro la mallumo kaj la araneaĵoj tuj supervenkis nian malobeemon. Ni ankaŭ povis esti ĉarmaj. Tiam ankaŭ la dombestoj partoprenis en nia amo, sendepende, ĉu ili jes aŭ ne ŝatis tion.
Kvankam ni ĉiam havis hundon, nia Fani estis la unua hundo, kiu libere vivis kun ni. Ĝi estis Meĥlena ŝafhundo, laŭnature ja ne la plej amikema raso.

Kaj ĝi nepre ne permesis al ni ludi per ĝia vosto.

Ĝi ne volis esti traktata kiel ludilo, tiukaze ĝi tuj fuĝis sub la tablon, kie ni ne plu kapablis atingi ĝin.
La katoj estis ĉarmaj bestetoj, kiuj akceptis nin kiel ludamiketojn.
Dum horoj ni sidis kune kaj karesis ilian delikatan felon, ĝis ili ekdormis en nia sino aŭ ronketadis pro ĝuado, ĝis la dormo trafis ankaŭ nin kaj ni kune kuŝis dormante.
Sed la katoj devis ankaŭ toleri, ke ni estis petolemaj, ekzemple malliberigante ilin en la kuniklan kaĝon ekstere sub la ŝtuparo. Feliĉe ili jam delonge perdis siajn sovaĝajn ecojn kaj ne plu atakis junajn kunikletojn. Ni iam havis nigran katon, kiu kuŝis dormanta ĉe la kuniklidoj.

Ankaŭ la kokidoj foje suferis pro nia amo. Eĉ sian manĝaĵon ili devis foje kundividi kun ni, ŝajne la maizobongustis ankaŭ al ni.

Aliaj bestoj, sed precipe ties idoj ĝuis nian atenton. Tiel okazis, ke iu el nia bando troviĝis en la kokidejo. Panjo aŭdis lin diri “vi malpura!” kaj kiam ŝi iris kontroli, li estis jam ĵetinta plurajn “malpurajn” kokidojn el la kokidejo… kaj vere, ili malhavis la unukoloran blankan lanugon, kaj laŭ li do estis “malpuraj”. Ili estis serĉataj kaj remetataj en la kokidejon… sekvis doloriga skuado kaj laŭta plorado. Intertempe necesis atenti pri la agadoj de la aliaj.

Feliĉe la virkato el “Paradizo” [apuda kafejo] tiumomente ne estas en la ĉirkaŭaĵo, ĉar tiu ja ŝatis kokidojn. Ĝi kaŝobservis la junajn bestetojn, uzis ĉiun necesan tempon, kaj atakis precize en la taŭga momento. Tiamaniere ĝi iam kaptis kvar kuniklidojn, kiuj estis rampintaj de sub la flanko de la kuniklejo.

Sub la granda ŝtuparo paĉjo estis konstruinta kuniklejon. Sed ĝi estis fermita per nur simpla riglileto, kiun ankaŭ infanaj manetoj kapablis malrigli.

Ni ŝatis doni al tiuj bestetoj iom da freŝaj herboj, ili pleje ŝatis la foliojn de la leontodoj, kiuj amase kreskis en la malgranda herbejo. Oni tiam vidis iliajn buŝetojn moviĝi supren kaj malsupren, dum la verdaĵo malaperis inter iliaj dentetoj.
Mi ne kapablis kompreni, kiel ili faris tion sen manoj. Je la kvara horo ni do provis fari same pri nia buterpano, sed tio ne sukcesis same bone… vangofrapo restarigis la bonajn manĝomanierojn.
Sed dum la konstruo de la kuniklejo ne estis antaŭvidite, ke infana maneto ne bone sukcesos refermi tiun ŝlosilon. Sekve iam okazis, ke ĝi restis malŝlosita. La plej inteligentaj bestoj baldaŭ eksciis tion, kaj, kiam panjo venis nutri la bestaron, kelkaj el ili mankis en la ejo. Tuj ekestis granda alarmo kaj serĉado kaj kurado, ĝis ĉiuj denove estis en sia staleto.
Iam ni ankaŭ havis kobajojn. Ili estis tre ĉarmaj kaj lasis sin preni por esti karesataj. Sed iun matenon kobajo kuŝis tie mortinta. Post kelkaj horoj alia kobajo mortis. Tiele post mallonga tempo la tuta kolonio formortis pro ia malsano.

Ni ankaŭ deŝiris florojn kaj kaptis papiliojn per granda reto.

Iam, dum la someraj ferioj, Marta, la filino de Lonko, la laktisto, promesis nin, ke ni iam ricevos azenidojn. Tiujn ni pacience atendis. Kaj vere, iun matenon ŝi rakontis kun multaj detaloj, ke la tago estas alveninta, kaj ke ni posttagmeze povos irpreni ilin. Mi kredas, ke tiun tagon ni finis nian tagmanĝon en rekorda tempo.
Svarme ĉirkaŭ panjo ni ĝoje suprenkuregis laŭ la ŝtupegaro de la monteto tiel rapide, ke panjo preskaŭ ne sukcesis sekvi nin. Baldaŭ ni alvenis ĉe la onklinoj (fakte la du onklinoj de panjo, ili loĝis en “Plantistejo”), kie panjo ne povis preterpasi sen almenaŭ mallonga babilo. Ni volis plukuregi, sed nia frateto Ĵulĉjo, kiu tiam ankoraŭ havis mallongajn kruretojn, estis falinta kaj nepre devis esti flegata de onjo Linjo. La bandaĝo estis apenaŭ nodita, kiam nia bando jam flugrapide plukuris al la proksima bieno de Lonko.

Pro la laŭta bruo Marta aŭdinta nin jam atendis ĉe la pordego. Ni preskaŭ renversigis ŝin enirante por vidi la trezoron. Tie kuŝis ruĝaj ventretoj kun grandegaj oreloj, varmtenitaj sub peco da ŝtofo en kartona skatolo de margarino sur matraceto el fojno. Dekduopaj ili estis. Ĉiuj manetoj volis tuŝi la trezoron. Babiladante ni rapidis hejmen. La skatolo kun la kara enhavo estis metita en vimenan ovokorbon. Nur la plej aĝaj knaboj rajtis porti ĝin per la portiloj. Ni eĉ ne plu haltis ĉe la onklinoj. Paĉjo intertempe estis konstruinta apartigilon en la kuniklejo. En angulo la nova akiritaĵo estis instalata sub plena interesiĝo.

Sed nun aperis problemego. La bestetoj devis esti nutrataj. Ĉe la bakisto sur la placo oni vendis malgrandajn boteletojn kun ruĝaj piloletoj kaj malgranda cicumo. Ni rapidis tien por aĉeti du tiajn boteletojn kaj ekeksperimentis per ili. Ni plenigis la boteletojn per varmeta sukerita lakto. En la sino de panjo sur pura mantuko ili estis nutrataj po du. Oni levis la rozkoloran buŝeton kaj enpuŝis la cicumeton… kaj jes! Ili eksuĉis! Kun multa fuŝado kaj salivado ili trinkis sian nutraĵon.
La lasta en la vico devis atendi longan tempon. Por scii, kiuj jam estis manĝintaj, ni uzis du skatolojn. Estis svarma bruado en la malsatula skatolo, en la alia ĉiuj estis kvietaj kaj kune ekdormis en la anguleto, en kiu panjo metintis paron da malnovaj ŝtrumpoj. Tiun ceremonion panjo daŭrigis dum pluraj semajnoj, ĝis ili duone plenkreskis. Veraj azenoj ili tamen neniam fariĝis, sed nia amo por la junaj  bestetoj estis plenumita.
Nur post longa tempo ni eksciis, ke niaj esperitaj azenetoj estis idoj de sovaĝaj kunikloj. Plugante la kampon apud la arbaro la bienisto ŝparis la vivon de la malfeliĉaj bestetoj por donaci ilin al ni.

La dimanĉoj havis por ni tute alian horaron. Panjo ĉiudimanĉe jam tre frue iris al la meso en la granda preĝejo sur la placo. Jam je kvarono post la sesa horo la onklinoj alvenis por kune iri al la meso je la sesa kaj duono. Je ĉirkaŭ kvarono antaŭ la oka ili denove alvenis ĉe ni hejme. La kafo estis preparata kaj la onklinoj kuntrinkis taseton da ĝi. Poste ili pluiris trans la monteton. En majo ĉiutage estis meso en la kapelo, kaj tiu estis multe pli proksima.
La leviĝo kaj manĝo okazis laŭ la kutima skemo. Niajn dimanĉajn vestaĵojn panjo jam elŝrankigis je la antaŭa vespero kaj metis sur la seĝon apud nia lito. Estis blanka ĉemizo kun rigida kolumo sur ĝi. Niaj brilantaj ŝuoj estis pretaj por esti surmetataj.

En niaj dimanĉaj vestaĵoj ni fieris kiel pavoj pro tio, ke estis poŝoj en ili.

Semajne ni plejofte estis vestitaj per trikita brustovesto kaj mallonga pantalono. Dum kelkaj jaroj pufpantalonoj estis laŭmodaj, sed ili ne tre plaĉis al ni. Precipe tiuj zonetoj sub la genuo ĝenegis nin. Ni pliŝatis niajn kutimajn pantalonojn, per kiuj ni rajtis ludlukti sen ripetitaj avertoj: “Atentu pri via bela pantalono!”.  En ĉiuj tiuj pantalonoj estis poŝoj, en kiuj ni konservis nian naztukon. Fakte estis ĉifono, kiu servis por ĉio, escepte por froti la nazon, por tio ni uzis nian manikon. En niaj poŝoj ankaŭ estis pecetoj da ŝnuro, kaŭĉuka ringeto aŭ butono kaj ĉiaj trezoroj antaŭ niaj infanokuloj.
Printempe, kiam aperis la majskaraboj, ni havis nian plej viglan skarabon en alumetskatoleton kun folio el la heĝo. La skarabo estis ligita per fadeneto je sia malantaŭa piedeto. Sed en la dimanĉa kostumo estis nur pura freŝa naztuko kaj cendo.
Kiam la horo estis alveninta, ni grupe foriris al la meso man-en-mane laŭ la ordono, antaŭ paĉjo, kiu sekvis nin je kelkaj paŝoj.
Ni eniris la preĝejon tra la flanka enirejo, faris krucosignon per benita akvo el la bluŝtona akvujo kaj dece envicigitaj eksidis apud unu el la flankaj kapeloj. De tie ni povis vidi la agadojn de la pastro en lia ore brodita kazublo.
Panjo estis jam metinta la porseĝan moneron en nian poŝon, por ke ni ne devu serĉi. De tempo al tempo preterpasis la preĝejgardisto, vestita per nigra arĝente brodita mantelo kun longa lanco en la mano kaj ruĝa rubando sur la ventro. Timiga persono!
Post la meso kun prediko, el kiu ni komprenis nenion, kaj kiu ŝajnis daŭri horojn, ni finfine survojis hejmen. Ni same facile supreniris laŭ la fojnvojo, kvazaŭ ni malsuprenirus. Tiel bone ni alkutimiĝis al la monteto.

Okazis, ke ni devis kunporti, laŭ bezono, unu aŭ du panojn de ĉe la bakisto sur la placo. Ĉiam ni elektis el la vico panon, kiu havis multajn tuŝflankojn. La pano estis volvata en papero de rulego kaj kunportata sub la brako supren, hejmen. Sed kiam paĉjo ne ĉeestis, ni baldaŭ malfermis la paperon ĉe flanko kaj serĉis la molan tuŝlokon. Ni detiris parton de la haŭto kaj ekludis kiel muso. Tiel bongustis la freŝa pano!

Foje, kiam la musoj deŝirintis iom tro profunde en la pano, panjo diris, ke ŝi ne ŝatas tion. Sed tio validis nur dum kelkaj tagoj. Ŝi tiam ektranĉis je tiu mustrua flanko kaj donis tiun tranĉaĵon al la kulpanto. Tio fakte ne estis vera puno, ĉar precize tiun flankon ni pleje ŝatis.
Dimanĉe la manĝado estis iom pli prizorgata. Tiam ni unue devis anstataŭigi nian veŝton per trikotaĵo. Nian pantalonon ni ne devis anstataŭigi. La dimanĉajn ŝuojn ni anstataŭigis per la multe pli komfortaj sandaloj.
Viglaj ludoj, kia turboludo, tiam estis malpermesitaj, same kiel amuzlaborado kaj segado. Ni estus povintaj malpurigi nin, kaj nur Dio sciis, kiu tiun tagon povus ankoraŭ viziti nin. Plejofte venis neniu, kaj se iam tamen iu venis, ni ne rajtis ĝeni la rondon. Kiam la vetero taŭgis, ni ludis ekstere.

Precize je la kvara horo ni manĝis niajn buterpanojn. Kiam panjo montris sian kapon ĉe la malantaŭga pordo kaj vokis “Manĝi!”, estis la momento, faligi la ludilojn kaj rapidi en la domon. Pasante ni frotetis la piedojn sur la mato. La manojn ni rapide frotis per akvo, sed atentu: ĉiam ja estis vundeto, kiun ni devis eviti. La manoj estis sekigataj per la mantuko kaj ĉiu kuris al sia loko.
Tie la amaso da buterpanoj jam logis la malsatan bandon.
La ĵeleujo iris de ĉi tie tien, ĝis panjo prenis ĝin por prepari buterpanon por la etuloj.
Estis malmultaj ŝanĝoj en la menuo, ĉar marmelado estis tre ŝatata kaj estis tiom da diversaj specoj. Nia plej ŝatata marmelado estis tiu el ĉerizoj.

Kiu diferenco ekzistas inter marmelado kaj ĵeleo? Marmelado estas farita el la kompleta frukto, do enestas pecetoj da frukto, kiaj ĉerizoj kaj prunoj, dum ĵeleo estas preparita el la suko de fruktoj, kiaj poma, riba aŭ grosa ĵeleoj.

Ni trempis niajn buterpanojn en la tason, fortrinkis la kafon, replenigis la tason en plena silento.
Se tamen altabliĝis iu, kies manoj estis ne sufiĉe puraj, tiu devis postlasi ĉion, kaj unue lavi ilin ĝisfunde. Kaj ve! se tio okazigis ĝeneralan kontrolon, tiam ni ĉiuj devis reiri al la pumpilo kaj rajtis nur plumanĝi post severa kontrolo. Tio okazis eble unufoje en jaro, ĉefe tiam, kiam oni anoncis gripepidemion aŭ alian malsanon, precipe infanan. Post la manĝeto ni pluludis ĝis la horo por vespermanĝi.

La ĉemizon oni tiris de super nia kapo, kaj niajn lace lamajn brakojn oni metis en la taŭgajn lokojn de la dormoĉemizo. Poste la dormemuleto estis portata supren kaj enlitigita. Pro la kontakto kun la malvarma lito ni subite maldormiĝis, kaj ja ĉiam estis iu, kiu petadis panjon por rakonteto. Sed nur malofte la rakonto estis finata, ĉar ĉiuj jam dormis. Kelkfoje iu laŭte suĉis sian dikfingron, alia bezonis sian cicumon aŭ ian anstataŭan aĵon, kia urseto aŭ simple mantuko, sed ĝi ĉiam devis esti la sama. Panjo regulis la lumilon je malplej granda intenseco kaj senbrue malaperis malsupren.
Poste, kiam ni konsideris nin jam grandaj, ni distingis inter granduloj kaj etuloj. La granduloj rajtis iom pli longe resti malsupre, ĝis la oka. Tion ni estis lernintaj: kiam la montriloj troviĝas ĉi tie kaj tie. Kaj kiam efektive estis la oka, ja ĉiam iu devis pisi, alia malsatis aŭ soifis… “Ĉiuj pajletoj estis tirataj el la tegmento” [esprimo, kiun uzis niaj gepatroj por indiki malemon iri dormi] por provi resti dum kelkaj pluaj minutoj.

Kion ni tiam fakte faris? Ni foje neniofaradis dum kelkaj tempo en la fotelo. Kiam iu proponis kartludi, tiam povis okazi, ke ni dum pluraj semajnoj kartludis ĉiun vesperon.

La malgranda tablo estis malplenigata kaj ŝovata sub la lampon antaŭ la hejtilo. Ankaŭ la damluda skatolo iam aperis, sed tiu ludo estis ne tre facila. Anserludo estis por la etuloj. Tiam oni kelkfoje aŭdis plendojn pri falsludo, ĝis ekestis kvereloj. Senpardone ĉi tiuj kondukis al la lito.

Se la kvereloj transiris difinitajn limojn, foje okazis, ke iu ricevis vangofrapon, kiu rezultigis muzikon aŭdeblan ĝis en la dormoĉambro. Foje sekvis plia provo: “Ne mia kulpo, komencis li!” sekvata de nova plorado – nun je pli alta tono.
Finfine venis la dormiga koboldo kaj post kelkaj pliaj singultoj ĉio kvietis, … ĝis la vekhorloĝo sonoris … je la tria horo?!? Iu aranĝis ĝin tiel, ĉar je tiu horo li antaŭzorge devis leviĝi por pisi. La tuta knabaro tiam sekvis lian ekzemplon. Ke foje iu iom miscelis, estas ne mirige. Ĉiuj poste regrimpis en la nestan varmon kun suprentiritaj kruroj kaj kun la litkovriloj super la kapo.